Miasto Mińsk Mazowiecki

Historia miasta

Lokacja i rozkwit

Mińsk Mazowiecki jest jednym z najstarszych miast we wschodnim Mazowszu. Jako osada targowa, istniał już w  XIV w., w źródłach średniowiecznych i późniejszych zwany był najczęściej jako Mensko, Mynsko, Minsko, Miensko i Minsk. Nazwa zapewne pochodzi od pobliskiej rzeki Mieni, w dorzeczu której koncentrowała się kolonizacja tych terenów, wchodzących w skład ziemi czerskiej księstwa mazowieckiego. Na początku następnego wieku zmienił się status osady, stała się ona miastem. Przywilej lokacyjny nadał książę mazowiecki Janusz I w dniu 29 V 1421 r. Akt ten zezwalał rycerzowi Janowi z Gościeńczyc (Januszowi z Gościańczyc) herbu Prus III, właścicielowi osady Mińsk, na założenie gminy miejskiej na prawie chełmińskim. We wschodnim Mazowszu była to jedna z pierwszych lokacji prywatnego miasta.

W okresie średniowiecza miasto rozwijało się na lewym brzegu rzeki Srebrnej i do XVI w. tej naturalnej granicy nie przekraczało. Z okresu lokacji zachował się prostokątny rynek (obecnie Plac Stary Rynek) z wychodzącymi z narożników ulicami. Przy północnej jego pierzei stanął drewniany kościół, przy którym w 1422 r. erygowano parafię. Jeszcze w tym stuleciu powstała szkoła parafialna, która staraniem rodziny właścicieli miasta należała do wybitniejszych szkół ówczesnego Mazowsza. W 1480 r. jej rektorem był Stanisław z Nart, bakałarz sztuk wyzwolonych Akademii Krakowskiej. Szkoła ta zachowała swoje znaczenie w następnym okresie (w XVI i na początku XVII w.).

W 1468 r. miasto otrzymało potwierdzenie i rozszerzenie przywileju lokacyjnego, w tym prawo do cotygodniowych targów, trzech dorocznych jarmarków i przywilej na łaźnię, natomiast w 1523 r. termin czwartego jarmarku. Po rozszerzeniu swych praw, Mińsk stał się jednym z ważniejszych ośrodków lokalnych ziemi czerskiej, na co wpływ miało też jego usytuowanie na trakcie łączącym Czersk z Liwem, ówczesnych ważnych miast książęcych. Znacznie rozwija się rzemiosło i handel popierane przez właścicieli miasta, którzy przyjęli nazwisko Mińscy. Przez rozrost dóbr leżących wokół Mińska stworzyli oni klucz, który stał się podstawą wzrostu znaczenia tej rodziny, zaliczanej do mazowieckiej elity feudalnej późnego średniowiecza. W drugiej połowie XV w. dwóch synów Jana z Gościeńczyc należało do grona dygnitarzy na Mazowszu; Ścibór w latach 1463/64 -1471 był biskupem płockim, a Jakub pod koniec życia posiadał najważniejszą na terenie księstwa kasztelanię czerską. Szczytowy okres świetności rodu Mińskich przypadł na początku XVII w., kiedy Stanisław Miński został podkanclerzym koronnym króla Zygmunta III Wazy. W XVI w. Mińscy ufundowali murowaną gotycka farę, która po licznych przekształceniach otrzymała obecną bryłę w stylu neobarokowym. Wiek XVI jest szczytowym okresem rozwoju miasta. W drugiej połowie tego stulecia Mińsk zaliczany jest do ludniejszych ośrodków miejskich Mazowsza. W 1526 r., po śmierci dwóch ostatnich książąt mazowieckich Stanisława (1524) i Janusza (1526), król Zygmunt Stary inkorporował Mazowsze do Korony.